گياهي است يكساله و به ارتفاع بالغ بر يك متر كه قسمت فوقاني ساقه آن پوشيدهاز كروك ولي قسمتهاي تحتاني ، عاري از آن مي باشد. برگهاي آن در ناحيه قاعده ساقه ، داراي وضع متناوب ولي در قسمت هاي انتهائي آن ، متقابل است. پهنك برگهاي آن در ناحيه مجاور راس ساقه ، شكل بيضوي دراز و نوك تيز دارد ولي در قاعده ساقه پهن تر است.
گلهاي آن كه بطور منفرد دركناره برگهاي قسمت انتهايي ساقه ظاهرميگردد عموما نر _ ماده، زيگورف، مركب از قطعات 5 تائي و به رنگ سفيد يا قرمز است. چار پرچم دارد كه 2 تاي آن بزرگ و 2 تاي ديگر كوچك مي باشد. ميوه اش پوشينه (كپسول) ومحتوي دانه هاي كوچك ، مسطح و بيضوي است.
قسمت مورد استفاده كنجد، دانه هاي آناست كه از آن در منطقه وسيعي از نواحي حاره مخصوصا هند، استخراج روغن بعمل مي ايد. رنگ دانه كنجد بتفاوت بر حسب واريته هاي مختلف گياه ، ممكن است سفيد، حنائي ، قهوه اي سياه و ابلق باشد.
واريته هاي مختلف كنجد در هند، علاوه بر گونه اينكه ذكر شد به گياه ديگري نيز به نام S.radiatum Sch . Tho تعلق دارند.
ارزش دانه گياهان مولد روغن كنجد و مشخصات گياه مولد آنها به شرح زير است:
1_ دانه هاي سفيد _ واريته مولد دانه هاي سفيد، برگهاي پهن به رنگ سبز روشن با پهنك منقسم به لوبهاي نامنظم دارد. گلهاي آن به رنگ گلي يا سفيد مايل به گلي ولي در هر حال روشن تر از واريته هاي ديگر است. در اين واريته ، رنگ دانه سفيد خالص يا كمي مايل به خاكستري است. دوره نمو گياه مولد اينگونه دانه ها، خيلي كوتاه و حداكثر 4 ماه است.
2_ دانه هاي سياه _ واريته مولد دانه سياه، برگهائي باريكتر از واريته مذكور دارد. گلهاي آن به رنگ گلي يا قرمز و روغن حاصل از دانه هاي آن داراي مصارف داروئي است. در عطر سازي و تهيه فرآورده هاي زيبائي نيز از آن استفاده بعمل مي آيد.
3_ دانه هاي قهوه اي يا حنائي ، داراي ارزش كم است و واريته آن نيز از نظر كشت، چندان مورد توجه نيست.
متجاوز از 200 نژاد از كنجد در بيرماني پرورش مي يابد و از بين آنها
